Category Archives: รู้ชนิด – รู้ติดตาม

• วัคซีนเชื้อตาย ได้แก่ Trivalent inactivated influenza vaccine
• และเชื้อเป็นอ่อนฤทธิ์ (Live-attenuated influenza vaccine) ปัจจุบันประเทศไทยมีเฉพาะวัคซีนเชื้อตาย

รูปแบบน้ำ ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ ปริมาณ 0.5 มล.

ให้ในเด็กอายุมากกว่า 6 เดือนขึ้นไป หากฉีดในเด็กอายุน้อยกว่า 9 ปี ให้ 2 เข็ม ห่างกัน 1 เดือน หากเริ่มให้ในเด็กที่อายุมากกว่า 9 ปีให้ฉีด 1 เข็ม จากนั้นฉีดซ้ำปีละ 1 ครั้ง จะมีวัคซีนชนิดใหม่ ชื่อการค้า Intanza ให้ฉีดเข้าชั้นในหนังปริมาณ 0.1 มล. ใช้ในคนที่มีอายุ 18 ปีขึ้นไป โดยคนที่มีอายุ 18-59 ปี ใช้ขนาด 10 มคก./0.1 มล. และคนที่อายุ 59 ปีขึ้นไปใช้ขนาด 15 มคล./0.1 มล.

• ในคนที่แพ้ไข่แบบรุนแรง ผู้ที่เจ็บป่วยเฉียบพลัน ผู้ที่เป็น Gillian Barre Syndrome ภายใน 6 สัปดาห์
• และผู้ที่มีอาการรุนแรงภายหลังได้รับวัคซีนครั้งที่ผ่านมา ผู้ที่ได้รับเคมีบำบัดต้องหยุดยาแล้ว 3 สัปดาห์จึงจะให้ได้

เก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2 ถึง +8 องศาเซลเซียส ไม่ให้ถูกแสง

ปวดบวมแดงบริเวณที่ฉีด ปวดเมื่อยตามตัว

ภูมิคุ้มกันจะเกิดขึ้นหลังฉีดประมาณ 7-14 วันและอยุ่ได้นานประมาณ 1 ปี

เชื้อตาย ใช้ป้องกันโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ

เป็นวัคซีนรูปแบบน้ำ ฉีดเข้ากล้ามเนื้อครั้งละ 0.5 มล. บางครั้งเป็นวัคซีนที่รวมกับวัคซีนตัวอื่นๆ

• เริ่มฉีดได้ในเด็กอายุ 2 เดือน ให้ฉีด 3 ครั้ง ที่อายุ 2 เดือน 4 เดือนและ 6 เดือน
• ถ้าเริ่มฉีดในเด็ก 7-11 เดือนให้ฉีดแค่ 2 ครั้ง โดยครั้งที่ 2 ห่างจากครั้งแรก 2 เดือน
• ถ้าเริ่มฉีดตอนอายุ 1-2 ปี ให้เพียงครั้งเดียว
• เด็กที่อยู่ nursery เด็กที่ตัดม้าม เด็กที่มีภาวะภูมิคุ้มกันต่ำควรจะฉีดเป็นวัคซีนเสริม

ผู้ที่แพ้ส่วนประกอบของวัคซีนที่ใช้ทำบาดทะยัก หรือ คอตีบแบบรุนแรง

เก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียส เมื่อผสมแล้วต้องใช้ภายใน 24 ชั่วโมง

ภาวะปวด บวมเฉพาะที่ มีไข้ได้

ลดอัตราการเกิดโรคจากฮิบได้มากกว่าร้อยละ 90

เชื้อตาย ใช้ป้องกันโรคที่เกิดจากการติดเชื้อ streptococcus pneumoniae

PS 23 รูปแบบน้ำ ใช้ปริมาณ 0.5 มล.ต่อครั้ง ฉีดเข้าชั้นใต้ผิวหนังหรือกล้ามเนื้อ
PCV รูปแบบน้ำปริมาณ 0.5 มล.ต่อครั้ง ฉีดเข้าชั้นกล้ามเนื้อ

• PS 23 ใช้ในเด็กอายุ 2 ปีขึ้นไปที่มีภาวะเสี่ยงต่อการติดเชื้อนิวโมคอคคัส เช่นกลุ่มที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง ผู้ป่วยตัดม้าม และผู้ป่วยโรคเรื้อรัง ให้ฉีด 2 เข็มห่างกัน 5 ปี ผู้สูงอายุที่มีอายุมากกว่า 65 ปีให้ฉีด 1 เข็ม
• PCV ให้เมื่ออายุ 2, 4, 6 เดือนและกระตุ้นเมื่ออายุ 12-15 เดือน ทั้งนี้จำนวนครั้งที่ได้รับจะขึ้นอยู่กับ
  อายุที่เด็กเริ่มฉีดวัคซีน เริ่มที่อายุ 2-6 เดือนให้ 3 เข็ม เริ่มที่อายุ 7-23 ปีให้ 2 เข็ม และเริ่มที่อายุ 2 ปีให้ 1 เข็ม ยกเว้นกลุ่มเสี่ยงให้ 2 เข็ม ไม่แนะนำให้ฉีดในเด็กปกติอายุมากกว่า 5 ปี สำหรับในเด็กกลุ่มเสี่ยงอายุ 6-18 ปี สามารถให้ได้ 2 เข็มและผู้ที่มีอายุมากกว่า 50 ปี สามารถฉีดได้ 1 ครั้ง

ผู้ที่มีปฏิกิริยารุนแรงในการได้รับครั้งก่อนๆ หญิงตั้งครรภ์และผู้ที่เจ็บป่วยเฉียบพลัน

เก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียส

เชื้อเป็นอ่อนฤทธิ์ ป้องกันโรคอุจจาระร่วงจากเชื้อไวรัสโรต้า

• เป็นแบบน้ำให้รับประทาน ปัจจุบันมี 2 ชนิดคือ rotarix มี 1 serotype (monovalent) บรรจุ 1.5 มล.
• ส่วน rotate บรรจุในหลอดพลาสติกพร้อมให้กิน ปริมาณ 2 มล. มี 5 serotypes (pentavalent)
• สามารถให้รับประทานพร้อม OPV ได้และหลังหยอดให้กินนมได้
• ถ้าเป็นไปได้ใน dose แรกควรหยอดห่างจาก OPV ประมาณ 14 วัน แต่ถ้าไม่สะดวกสามารถให้พร้อมกันได้
• ถ้าหลังให้กินไปแล้ว เด็กอาเจียนหรือบ้วนออกมาไม่แนะนำให้กินซ้ำ

• Rotarix ให้ 2 ครั้งที่อายุ 2 และ 4 เดือน ส่วน rotate ให้ 3 ครั้งที่อายุ 2, 4, และ 6 เดือน
• ทั้งสองชนิดต้องให้ dose สุดท้ายภายในอายุ 8 เดือน และแต่ละ dose ห่างกันไม่น้อยกว่า 4 สัปดาห์
• ไม่ควรใช้วัคซีนสลับกันไปมา ควรใช้ของบริษัทใดบริษัทหนึ่งให้ครบ dose

ห้ามใช้ในเด็กอายุต่ำกว่า 6 สัปดาห์ และผู้ที่เป็น severe combined immunodeficiency เด็กที่เจ็บป่วยรุนแรง เด็กที่ยังรักษาตัวในโรงพยาบาล เด็กที่มีปัญหาภาวะลำไส้กลืนกัน

เก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียส

ไข้ เบื่ออาหาร อุจจาระร่วง อาเจียน งอแง แต่พบไม่รุนแรง

ผู้ที่รับวัคซีนยังอาจเป็นโรคได้แต่ไม่รุนแรง สามารถสร้างภูมิคุ้มกันโรคได้ร้อยละ 74

เชื้อเป็นอ่อนฤทธ์

เป็นวัคซีนผงแห้ง ฉีดเข้าชั้นใต้ผิวหนังครั้งละ 0.5 มล.

• ในเด็กอายุ 1-12 ปี ให้ 2 เข็ม เข็มแรกฉีดเมื่ออายุ 12-18 เดือน เข็มที่ 2 ให้เมื่อ 4-6 ปีหรือมีการระบาด
• หากจะฉีดก่อนอายุ 4ปี ต้องห่างจากเข็มแรกอย่างน้อยที่สุด 3 เดือน อายุ 13 ปีขึ้นไปให้ 2 เข็ม ห่างกัน 4-8 สัปดาห์

• ห้ามให้ในเด็กที่มีภูมิคุ้มกันผิดปกติ ผู้ที่มีเกร็ดเลือดต่ำกว่า 100,000 เซลล์/ลบ.มม.
• ผู้ที่ติดเชื้อและมีค่า CD4 น้อยกว่าร้อยละ 15 ผู้ที่รับประทานยาสเตียรอยด์
• ผู้ที่ได้ plasma หรือ immunoglobulin
• หญิงตั้งครรภ์
• ผู้ที่แพ้ neomycin, kanamycin, erythromycin แบบรุนแรง

เก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียส

ปวด บวม แดง บริเวณที่ฉีดและไข้หลังจากฉีด 5-26 วัน

ในเด็กที่ได้รับวัคซีนเข็มแรกในช่วงอายุ 1-12 ปี จะมีภูมิคุ้มกันเกิดขึ้นร้อยละ 90-95 และหลังจากได้รับเข็มที่ 2 ภูมิคุ้มกันจะสูงขึ้นถึงร้อยละ 99 ในขณะที่เด็กอายุ 13 ปีจะมีภูมิคุ้มกันจากเข็มแรกเพียงร้อยละ 78 และเพิ่มขึ้นเป็น ร้อยละ 99 ในเข็มที่ 2

เชื้อตาย

เป็นวัคซีนผงแห้ง ฉีดเข้าชั้นกล้ามเนื้อ ปริมาณ 0.5 มล. ยกเว้น Havrix 1440 EU ใช้ในผู้ที่มีอายุ 19 ปีขึ้นไป ใช้ปริมาณ 1 มล.

ในเด็กอายุ 1ปีขึ้นไป ให้ 2 เข็ม ห่างกัน 6 เดือนถึง 1 ปี

ห้ามให้ในเด็กที่อายุน้อยกว่า 1 ปี คนที่แพ้ Alum หญิงตั้งครรภ์และผู้ที่เจ็บป่วยเฉียบพลัน

เก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียส ผสมแล้วต้องใช้ภายใน 24 ชั่วโมง

ไข้ ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย มักจะมีอาการไม่รุนแรง

จะมีภูมิคุ้มกันเกิดขึ้นสามารถป้องกันโรคได้ร้อยละ 94-100 หลังจากได้ครบ 2 ครั้ง ภูมิคุ้มกันอยู่ได้อย่างน้อย 20 ปีหรือตลอดชีวิต

มี 2 ชนิด คือ ชนิด bivalent กับ quadrivalent

เป็นวัคซีนที่ฉีดเข้าชั้นกล้ามเนื้อ ปริมาณ 0.5 มล.

• ให้ 3 เข็ม เดือนที่ 0, 1-2 และ 6 ฉีดในเด็กผู้หญิงอายุ 11-12 ปี ใช้ได้ทั้งสองชนิด
• ส่วนในผู้ชายฉีดได้ที่อายุ 9-26 ปีใช้ชนิด quadrivalent
• คนที่มีเพศสัมพันธ์แล้วสามารถฉีดได้แต่ประสทธิภาพของวัคซีนอาจลดลง

ไม่แนะนำให้ฉีดหญิงตั้งครรภ์

เก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียส เก็บให้พ้นแสง

อาจพบปวด บวม คัน บริเวณที่ฉีด ถ้าฉีดเป็นกลุ่มในโรงเรียนให้ระวังภาวะ อุปาทานหมู่ อาจเป็นลมอ่อนแรงพร้อมๆ กันหลายคน

หลังจากได้ครบ 3 ครั้ง ระดับภูมิคุ้มกันจะสูงถึง 6 ปี ไม่แนะนำให้ฉีดกระตุ้น

Mycobacterium Bovis สายพันธุ์ Bacilus Calmette Guerin (BCG)

เชื้อเป็นอ่อนฤทธิ์

1. ชนิดผงแห้งที่ผลิตโดยสภากาชาดไทย (ขนาดบรรจุขวดละ 10 doses) ฉีดเข้าชั้นในหนัง ปริมาณ 0.1 มล.
2. ชนิดผงแห้ง ของบริษัท Serum Institute of India (SII) (ขนาดบรรจุขวดละ 20 doses) ฉีดเข้าชั้นในหนัง ปริมาณ 0.05 มล. ในเด็กอายุต่ำกว่า 1 ปี และครั้งละ 0.1 มล.ในเด็กที่อายุ 1 ปีขึ้นไป

ให้เพียงครั้งเดียว

• ฉีดให้ทารกแรกเกิดทุกรายก่อนออกจากโรงพยาบาลรวมทั้งทารกที่เกิดจากมารดาที่ติดเชื้อ HIV และไม่มีอาการ
• หากมีบันทึกว่าเคยได้รับมาแล้ว ไม่ต้องให้ซ้ำถึงแม้ว่าจะตรวจไม่พบแผลเป็นบริเวณที่ได้รับวัคซีน (BCG Scar)
• ในกรณีที่ไม่ได้รับเมื่อแรกเกิด สามารถให้ได้ทันทีทุกช่วงอายุเมื่อพบ

ห้ามให้ใน…..

• หญิงตั้งครรภ์
• ผู้ที่มีภาวะเจ็บป่วยเฉียบพลัน
• ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่องจากภาวะโรคต่างๆที่ไม่ใช่จากการติดเชื้อ HIV ผู้ที่รับประทานยากดภูมิคุ้มกัน รวมถึงได้รับรังสีรักษา/เคมีบำบัด
• ห้ามฉีดที่ผิวหนังที่เป็นแผลติดเชื้อหรือแผลไฟไหม้

• ก่อนเปิดใช้ : วัคซีนผงแห้ง แช่ในช่องแช่แข็งหรือที่อุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียสได้ ไม่ให้ถูกแสง น้ำยาทำละลายเก็บได้ที่อุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียส เท่านั้นหากนำไปเก็บไว้ในช่องแช่แข็งอาจแตกได้
• ขณะใช้ : หากพบว่าตัวทำละลายแตก สามารถใช้ sterile water หรือ normal saline ผสมแทนได้ ให้อ่านฉลากว่าของบริษัทไหนใช้ตัวทำละลายแบบไหน
• หลังใช้ : วัคซีนของสภากาชาดไทย ผสมแล้วควรใช้ให้หมดภายใน 2 ชั่วโมง และของ SII ควรใช้ให้หมดภายใน 6 ชั่วโมง ระหว่างการใช้ต้องเก็บให้พ้นแสงและรักษาอุณหภูมิ+2ถึง +8 องศาเซลเซียส

2-3 สัปดาห์หลังฉีด จะเกิดตุ่มแดงกลายเป็นฝีหนองเล็กๆและแตกออกในเวลาต่อมา แผลจะเป็นอยู่ประมาณ 3-4 สัปดาห์ก็จะแห้งเป็นรอยแผลเป็น

ประมาณ 2เดือนหลังได้รับวัคซีนป้องกันการเกิดวัณโรคมีประสิทธิภาพป้องกันวัณโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบและวัณโรค ชนิด military ได้ร้อยละ 52-100 แต่ประสิทธิภาพในการป้องกันวัณโรคปอดยังไม่แน่นอน

ไวรัสเชื้อตาย (recombinant DNA vaccine จากยีสต์)

เป็นวัคซีนแบบน้ำ มีทั้งชนิดเดี่ยว 1 มล./ขวด ใช้ฉีดเข้าชั้นกล้ามเนื้อครั้งละ 0.5 มล.ในเด็ก และ 1 มล.ในผู้ใหญ่ และชนิดรวมกับวัคซีนอื่น สามารถใช้ทดแทนกันได้ทุกชนิด

3 ครั้ง เมื่อแรกเกิด ช่วงอายุ 1-2 เดือน และ อายุ 6 เดือน ปัจจุบันตามแผนงาน EPI จะผสมในวัคซีนรวมคอตีบ-ไอกรน-บาดทะยัก-ตับอักเสบบี ให้เมื่ออายุ 2 4 และ 6 เดือน ดังนั้นจะพบว่าเด็กจะได้รับประมาณ 4 ครั้งรวมที่ได้รับเป็นวัคซีนเดี่ยวตอนแรกเกิด สำหรับผู้ที่มารดาเป็นพาหะหรือ HBsAg เป็นบวกให้ฉีดวัคซีนและให้ HBIG ภายใน 12 ชั่วโมง โดยไม่นับการฉีดวัคซีนครั้งนี้ว่าเป็นเข็มที่ 1 ให้นัดมารับตอนทารกอายุ 1 เดือนและเริ่มนับเข็มที่ 1
ข้อห้าม : ห้ามให้ในผู้ที่มีอาการแพ้รุนแรงต่อส่วนประกอบของวัคซีน

ห้ามให้ในผู้ที่มีอาการแพ้รุนแรงต่อส่วนประกอบของวัคซีน

• ก่อนเปิดใช้ : วัคซีนชนิดน้ำ แช่ในอุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียส วัคซีนชนิดนี้เสื่มสภาพได้เร็วมากเมื่อสัมผัสความเย็นจัด
• หลังใช้ : เปิดใช้แล้วเก็บไว้ได้ไม่เกิน 8 ชั่วโมง รักษาอุณหภูมิ+2ถึง +8 องศาเซลเซียส

ปวด บวม แดงเฉพาะที่และไข้ไม่รุนแรง

• ในเด็กปกติหลังจากได้รับวัคซีนครบ 3 doses จะเกิดภูมิคุ้มกันได้ร้อยละ 95 แต่ภุมิคุ้มกันโรคจะสูงในระดับที่ป้องกันโรคได้นั้นเกิดหลังจากได้รับครั้งที่ 2 ส่วนการให้ครั้งที่ 3 ถือเป็นการกระตุ้นให้ภูมิสูงถึงร้อยละ 95ในเด็กที่มีแม่เป็นพาหะหรือมี HBsAg เป็นบวก ควรให้วัคซีนให้เร็วที่สุดภายใน 12 ชั่วโมง และถ้ามี HBIG (อิมมนูโนโกลบูลิน) ก็ควรให้ภายใน 12 ชั่วโมงจะช่วยป้องกันการติดเชื้อได้ถึงร้อยละ 98 การให้ HBIG ในทารกแรกเกิดที่น้ำหนักมากกว่าหรือเท่ากับ 2000 กรัม สามารถรอถึง 7 วันได้ แต่ในทารกน้ำหนักน้อยกว่า 2000 กรัมควรได้รับภายใน 12 ชั่วโมง
• ในเด็กที่แม่เป็นพาหะหรือ HBsAg เป็นบวก เมื่อได้รับวัคซีนครบ 3 doses เด็กทุกรายควรมาตรวจหา Anti-HBs และ HBsAg ที่อายุ 9-18 เดือน หากพบว่า Anti-HBs น้อยกว่า 10 mIU/ml. (non-responder) ควรให้ซ้ำอีก 3 doses และตรวจภูมิคุ้มกันซ้ำอีกหลังจากนั้น 1-2 เดือน ถ้าพบว่าน้อยกว่าระดับที่ควรจะเป็น จะไม่พิจารณาฉีดซ้ำอีก
• อีกกรณีหนึ่งคือ คนที่ได้รับวัคซีนครบ 3 doses แต่มีการสัมผัสโรคและเกิดความเสี่ยงสูง โดยทั่วไปจะให้ฉีดกระตุ้นอีก 1 ครั้ง หรือแนะนำให้ตรวจหา Anti-HBs ก่อน หากพบว่าอยู่ในกลุ่ม non responder จะให้ฉีดกระตุ้นอีก 1 ครั้ง และนัดมาตรวจภูมิคุ้มกันซ้ำอีกหลังจากนั้น 1-2 เดือน ถ้าภูมิคุ้มกันขึ้นแสดงว่าเป็นกลุ่มที่ภูมิลดต่ำตามกาลเวลาไม่ใช่ non responder แต่ถ้าไม่ขึ้นก็ต้องฉีดให้ครบ 3 ครั้ง แล้วตรวจภูมิคุ้มกันอีกครั้ง

ท็อกซอยด์ แบคทีเรียและไวรัสเชื้อตาย

เป็นวัคซีนแบบน้ำ ขนาดบรรจุ 5 มล./ขวด ใช้ฉีดเข้าชั้นกล้ามเนื้อครั้งละ 0.5 มล.

3 ครั้ง เมื่ออายุ 2 เดือน 4 เดือน และ 6 เดือน

ห้ามให้ใน…..

• ห้ามให้ในเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 6 สัปดาห์ หรือในเด็กที่มีอายุมากกว่า 7 ปีและผู้ใหญ่
• เด็กที่กำลังเจ็บป่วยหรือกำลังมีไข้สูง
• สำหรับการได้รับไอกรน ทั้งแบบ whole cell (DTwP-HB) และ acellular (DTaP-HB) ห้ามให้ในผู้ที่มีอาการทางสมองหรือมีโรคทางสมอง เพราะจะไปกระตุ้นอาการให้เลวลงและกระตุ้นอาการชักได้

• ก่อนเปิดใช้ : วัคซีนชนิดน้ำ แช่ในอุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียส วัคซีนชนิดนี้เสื่อมสภาพได้เร็วมากเมื่อสัมผัสความเย็นจัดเนื่องจากมีส่วนผสมของ HBV
• หลังใช้ : เปิดใช้แล้วเก็บไว้ได้ไม่เกิน 8 ชั่วโมง รักษาอุณหภูมิ+2ถึง +8 องศาเซลเซียส

ปวด บวม แดงเฉพาะที่ อาจเกิด systemic reaction เช่น ไข้ ชัก ซึม ตัวอ่อนปวกเปียกไม่ตอบสนอง (HHE) ปฏิกิริยาแพ้ anaphylaxis และ arthus like reaction (บวม ปวม แดงลามมาถึงข้อศอก) เกิดจากการได้รับบาดทะยักมากเกินไป

ภูมิคุ้มกันต่อคอตีบและบาดทะยักจะเกิดขึ้นหลังได้รับวัคซีนเข็มแรก 2 สัปดาห์และเมื่อได้รับครบตามกำหนด ภูมิคุ้มกันต่อคอตีบและบาดทะยักจะอยู่ได้นาน 10 ปี ส่วนประสิทธิภาพในการป้องกันไอกรนนั้นมีอยู่ร้อยละ 75-90 ส่วนโรคตับอักเสบบีจะเกิดเช่นเดียวกับวัคซีนตับอักเสบบี

ท็อกซอยด์ และแบคทีเรียเชื้อตาย

มีทั้งหมด 5 รูปแบบ คือ

• วัคซีนบาดทะยัก (Tetanus toxoid)
• วัคซีนคอตีบ-บาดทะยัก มี 2 แบบคือ DT, dT
• วัคซีนคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรนชนิดทั้งเซลล์ (DTwP)
• วัคซีนคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรนชนิดไร้เซลล์ (DTaP)
• วัคซีนคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรนชนิดไร้เซลล์ (Tdap) สำหรับเด็กโตและผู้ใหญ่ เป็นวัคซีนแบบน้ำ ใช้ฉีดเข้าชั้นกล้ามเนื้อครั้งละ 0.5 มล.

สำหรับ DTwP และ DTaP ใช้ฉีดกระตุ้น 2 ครั้ง เมื่ออายุ 18 เดือน และ 4 ปี
หากจะใช้ Tdap ใช้แทนเข็มกระตุ้นครั้งที่ 2 หรือในอายุ 4-6 ปีได้
dT ใช้กระตุ้นทุก 10 ปี ในเด็ก ป.6 ทุกคนและผู้ใหญ่
การให้ dTในหญิงตั้งครรภ์

• หากไม่มีประวัติว่าได้รับวัคซีนที่มีส่วนประกอบของบาดทะยักมาก่อน ให้ฉีด dT 3 เข็ม โดยให้ฉีดเมื่อมาฝากครรภ์ทันทีถึงช่วง 36 สัปดาห์ของการตั้งครรภ์ ระยะห่าง 0,1,6 เดือน (เข็มที่ 2 ห่างจากเข็มที่ 1 เป็นเวลา 1 เดือน และเข็มที่ 3 ห่างจากเข็มที่ 2 เป็นเวลา 6 เดือน)
• หากเคยได้รับมาแล้ว 1 เข็มนานเท่าไรก็ตามให้ฉีดอีก 2 เข็ม โดยเข็มที่จะเริ่มให้ต้องห่างจากเข็มที่เคยฉีดมาแล้วอย่างน้อย 1 เดือน ใช้ในกรณีเดียวกับคนที่เคยบอกว่าได้รับแต่จำประวัติไม่ได้ว่าได้มากี่เข็ม ให้ถือว่าได้มา 1 เข็มก็ฉีดเพิ่มให้อีก 2 เข็ม
• หากเคยได้รับมาแล้ว 2 เข็มนานเท่าไรก็ตาม ให้ฉีดอีก 1 เข็ม โดยเข็มที่จะฉีดให้ต้องห่างจากที่เคยฉีดครั้งล่าสุดอย่างน้อย 6 เดือน
• หากได้มาแล้ว 3 เข็มนานเกิน 10 ปี ฉีดกระตุ้นให้อีกเพียงเข็มเดียว ถ้าไม่เกิน 10 ปี ไม่ต้องฉีดในครั้งนี้

การให้ dT กรณีเก็บตกวัคซีนที่มีส่วนประกอบของบาดทะยักในนักเรียนชั้น ป. 1

• เคยได้รับมาครบ 5 ครั้ง ไม่ต้องฉีดให้
• ไม่เคยได้มาก่อนเลย ต้องได้รับ 3 ครั้ง (ตอน ป.1 ให้ 2 ครั้ง ห่างกัน 1 เดือน และครั้งที่ 3 ให้ตอนอยู่ ป.2 โดยต้องห่างจากเข็มที่ 2 ใน ป.1 อย่างน้อย 6 เดือน)
• เคยได้มา 1 ครั้ง (ตอน ป.1 ให้ 1 ครั้ง และให้ตอนอยู่ ป.2 โดยต้องห่างจากที่ให้ตอน ป.1 อย่างน้อย 6 เดือน)
• เคยได้มา 2,3, 4 ครั้ง ให้เก็บตกตอน ป.1 เพียงครั้งเดียว

ห้ามให้ใน…..

• คนที่เคยมีอาการ anaphylaxis หลังจากได้รับวัคซีนกลุ่มนี้ และเกิดอาการทางสมอง
• เด็กที่มีแนวโน้มจะชักหรือมีประวัติชักให้ใช้ DTaP แทน DTwP

• ก่อนเปิดใช้ : วัคซีนชนิดน้ำ แช่ในอุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียส
• หลังใช้ : เปิดใช้แล้วเก็บไว้ได้ไม่เกิน 8 ชั่วโมง รักษาอุณหภูมิ+2ถึง +8 องศาเซลเซียส

ปวด บวม แดงเฉพาะที่ อาจเกิด systemic reaction เช่น ไข้ ชัก ซึม ตัวอ่อนปวกเปียกไม่ตอบสนอง (HHE) ปฏิกิริยาแพ้ anaphylaxis และ arthus like reaction (บวม ปวม แดงลามมาถึงข้อศอก) เกิดจากการได้รับบาดทะยักมากเกินไป

ภูมิคุ้มกันต่อคอตีบและบาดทะยักจะเกิดขึ้นหลังได้รับวัคซีนเข็มแรก 2 สัปดาห์และเมื่อได้รับครบตามกำหนด ภูมิคุ้มกันต่อคอตีบและบาดทะยักจะอยู่ได้นาน 10 ปี ส่วนประสิทธิภาพในการป้องกันไอกรนนั้นมีอยู่ร้อยละ 75-90

วัคซีนเชื้อเป็นอ่อนฤทธิ์ เชื้อคางทูมสายพันธุ์ Jeryl Lynn

1. MMR ชนิดผงแห้ง ผสมน้ำยาทำละลาย 0.5 มล. ชนิด 1 dose ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง
2. MR ชนิดผงแห้งขวดละ 10 doses ผสมน้ำยาทำละลาย 5 มล. ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง

ปัจจุบันตามแผนงาน EPI ให้แก่เด็กทุกคนจำนวน 2 ครั้ง ครั้งแรกเริ่มที่อายุ 9 เดือน และครั้งที่ 2 อายุ 2 ปี ครึ่ง

ห้ามให้ใน…..

• ในหญิงตั้งครรภ์เพราะจะเป็นอันตรายต่อทารกในครรภ์ เมื่อฉีดในหญิงวัยเจริญพันธุ์ควรคุมกำเนิดหลังจากนั้นนาน 28 วัน หรือถ้าให้ในหญิงตั้งครรภ์โดยบังเอิญก็ไม่ได้เป็นเหตุผลในการทำแท้ง
• ในคนที่แพ้ neomycin หรือ gelatin แบบ anaphylaxis
• ในเด็กที่ปลูกถ่ายไขกระดูกหรือเปลี่ยนถ่ายอวัยวะ
• เด็กทิ่ติดเชื้อ HIV ที่มี CD4 น้อยกว่าร้อยละ 15 หรือมี clinical stage C
• ผู้ที่ได้รับ steroid ขนาดสูง (2mg/kg/day) มาแล้วมากกว่า 14 วัน
• ผู้ที่ได้รับเลือดหรือผลิตภัณฑ์จากเลือด
• ผู้ที่แพ้ไข่ขาวแบบรุนแรง
• ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันต่ำหรือบกพร่องอย่างมากจากโรค การรับการรักษาที่ทำให้ภูมิคุ้มกันต่ำ ยกเว้นกลุ่ม B cell defect

• ก่อนเปิดใช้ : เก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียส ให้พ้นแสง น้ำยาทำละลายสามารถเก็บที่อุณหภูมิห้องได้ แต่เมื่อจะนำไปใช้ต้องทำให้ตัวทำละลายมีอุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียสโดยการนำมาแช่ตู้เย็นอย่างน้อย 1 วัน
• เปิดใช้แล้ว : เก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียส ให้พ้นแสง ได้ไม่เกิน 6 ชั่วโมง

อาจมีปฎิกิริยาเฉพาะที่ ผื่นลมพิษ บริเวณที่ฉีด มีไข้ 5 -12 วันหลังฉีด หรือมีเกล็ดเลือดต่ำ

เข็มที่ 1 สามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ 85-95 % ถ้าฉีดเมื่ออายุ 9 เดือน หากฉีดเมื่ออายุ 12 เดือนจะมีภูมิคุ้มกัน 63-95 % เข็มที่ 2 สามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันป้องกันโรคได้ 96-99%

OPV เชื้อเป็นอ่อนฤทธิ์ (bivalent OPV type 1,3) IPV เชื้อตาย (type 1,2,3)

1. OPV เป็นวัคซีนแบบน้ำ ใช้หยอดทางปาก ปริมาณ 2-3 หยด ขนาดบรรจุ 10 หรือ 20 doses/ขวด
2. IPV เป็นวัคซีนแบบน้ำ ใช้ฉีดเข้าชั้นกล้ามเนื้อปริมาณ 0.5 มล. ขนาดบรรจุ 1 หรือ 10 doses/ ขวด นอกจากนี้ IPV ยังอยู่ในรูปแบบของวัคซีนรวมอีกด้วย

ปัจจุบันตามแผนงาน EPI ให้หยอด bivalent OPV จำนวน 5 ครั้ง อายุ 2,4,6,18 เดือนและ 4 ปี สามารถให้เพิ่มในช่วงมีการรณรงค์ได้ ไม่มีผลเสียใดๆ เมื่อหยอดแล้วเด็กอาเจียนออกมาภายใน 5-10 นาทีให้หยอดซ้ำได้แต่ถ้าอาเจียนอีกให้รอ dose ถัดไป สามารถหยอด OPV ในเด็กที่ติดเชื้อ HIV ได้ สำหรับ IPV ให้ตอนอายุ 4 เดือน

• ห้ามหยอด OPV ในคนที่มีภูมิคุ้มกันต่ำจากโรค จากยาและการรักษาต่างๆ หรือเด็กที่มีคนในบ้านมีภาวะภูมิคุ้มกันต่ำ ให้ใช้ IPV แทน ห้ามหยอดในหญิงตั้งครรภ์และเด็กที่รักษาตัวอยู่ในโรงพยาบาล ให้ใช้ IPV แทนได้
• สำหรับ IPV ห้ามให้ในคนที่มีภาวะแพ้รุนแรงต่อยาปฏิชีวนะ streptomycin, neomycin และ polymycin B

• ก่อนเปิดใช้ : วัคซีน OPV แช่ในช่องแช่แข็ง หากนำออกมาให้บริการแต่ไม่ได้เปิดใช้งานสามารถนำกลับไปแช่ในช่องแช่แข็งซ้ำได้ 5-10 ครั้ง เมื่อเปิดใช้แล้วเก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2 ถึง +8 องศาเซลเซียสได้ไม่เกิน 8 ชั่วโมง
• สำหรับ IPV เก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2 ถึง +8 องศาเซลเซียส เปิดใช้แล้วเก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียสได้ไม่เกิน 8 ชั่วโมงเช่นเดียวกัน

OPV มีผลข้างเคียงน้อยมาก ส่วน IPV อาจมีปฎิกิริยาเฉพาะที่ ปวด บวม แดงหลังฉีดมีไข้

เมื่อได้รับ OPV 3 doses จะมีภูมิคุ้มกันต่อทั้ง 3 type ร้อยละ 99 สร้างภูมิคุ้มกันเฉพาะที่ที่เยื่อบุลำคอและลำไส้ ส่วน IPV จะเกิดภูมิคุ้มกันในกระแสเลือด

ปัจจุบันวัคซีนไข้สมองอักเสบเจอี มีใช้ทั้งชนิดเชื้อเป็นอ่อนฤทธิ์และเชื้อตาย มีรายละเอียด ดังนี้

1. วัคซีนชนิดเชิ้อตาย (inactivated vaccine) เพาะเลี้ยงเชื้อในสมองหนู หรือเรียกกันว่า mouse brain JE มี 2 สายพันธุ์คือ Nagayama ขนาดบรรจุ 1 มล.ต่อขวด ใช้ 0.5 มล.ต่อ dose ในเด็กอายุต่ำกว่า 3 ปี และใช้ปริมาณ 1 มล./dose ในเด็กอายุมากกว่า 3 ปี และสายพันธุ์ Bejing ผลิตโดยองค์การเภสัชกรรมขนาดบรรจุ 0.5 มล.ต่อขวด ใช้ 0.25 มล.ต่อ dose ในเด็กอายุต่ำกว่า 3 ปี และใช้ปริมาณ 0.5 มล./dose ในเด็กอายุมากกว่า 3 ปี
2. วัคซีนชนิดเชื้อเป็นอ่อนฤทธิ์ (live-attenuated vaccine) เพาะเลี้ยงใน cell เพาะเลี้ยงในหนูแฮมเตอร์ มีชื่อการค้าคือ CD JE VAX และอีกชนิดหนึ่งผลิตโดยใช้เทคนิควิศวพันธุกรรม เป็น chimeric vaccine มีชื่อการค้าว่า IMOJEV วัคซีนในกลุ่มนี้ผลิตเป็นผงแห้งและมีน้ำยาทำละลาย ใช้แบบ single dose ( ปัจจุบันมีการนำวัคซีน JE เชื้อเป็นอ่อนฤทธิ์ที่มีชื่อทางการค้าว่า THAIJEV ซึ่งมีขนาดบรรจุ 2cc เมื่อผสมแล้วใช้ได้ 4 doses )

วัคซีนชนิดเชื้อตายให้ 3 ครั้งที่อายุ 1 ปี 1 ปี 1 เดือน(เข็มที่ 2 ห่างจากเข็มแรกอย่างน้อย 2-4 สัปดาห์) และ 2 ปีครึ่ง
ส่วนวัคซีนเชื้อเป็นให้ 2 ครั้ง ที่อายุ 1 ปี และ 2 ปีครึ่ง (ให้ห่างกันอย่างน้อย 3-12 เดือน)

ในหญิงตั้งครรภ์ ในผู้ที่มีภูมิต้านทานต่ำ เจ็บป่วยเฉียบพลัน

• เก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียส ให้พ้นแสง ในเชื้อเป็นที่มีน้ำยาทำละลายสามารถเก็บที่อุณหภูมิห้องได้
• แต่เมื่อจะนำไปใช้ต้องทำให้ตัวทำละลายมีอุณหภูมิ +2ถึง +8 องศาเซลเซียสโดยการนำมาแช่ตู้เย็นอย่างน้อย 1 วัน เปิดใช้แล้วเก็บไว้ได้ 8 ชั่วโมง

อาจพบปวด บวมเฉพาะที่ หรือผื่นลมพิษได้

เมื่อได้รับวัคซีนชนิดเชื้อตายจำนวน 2 ครั้งจะมีภูมิคุ้มกันร้อยละ 94 และมีประสิทธิภาพในการป้องกันโรคได้ร้อยละ 80-91 หากได้รับครบ 3 ครั้งจะมีภูมิคุ้มกันร้อยละ 90-100 จะคงอยู่ 3-5 ปี หากไม่ได้อยู่ในพื้นที่เสี่ยงก็ไม่จำเป็นต้องฉีดกระตุ้น และทั้งสองสายพันธุ์เกิดประสิทธิภาพไม่แตกต่างกัน ในส่วนของวัคซีนเชื้อเป็นอ่อนฤทธิ์หลังฉีดครั้งแรกประมาณ 3 เดือนระดับภูมิคุ้มกันจะขึ้นร้อยละ 95 และเมื่อได้ครั้งที่ 2 ระดับภูมิคุ้มกันจะขึ้นร้อยละ 100 ภูมิคุ้มกันจะคงอยูได้นาน

เนื่องจากปัจจุบันบางพื้นที่อยู่ในระยะเปลี่ยนผ่านของการใช้วัคซีนชนิดเชื้อตายมาเป็นชนิดเชื้อเป็นอ่อนฤทธิ์ ทำให้บางครั้งมีการให้วัควีนทั้งสองกลุ่มในผู้รับบริการคนเดียวกัน โดยมีหลักการ ดังนี้

• หากเริ่มเข็มแรกด้วยวัคซีนเชื้อตาย และจะมาฉีดต่อด้วยเชื้อเป็น สามารถทำได้ โดยให้ได้รับเชื้อเป็นอีก 2 ครั้งห่างกัน 3-12 เดือน
• หากเริ่มด้วยวัคซีนเชื้อเป็น จะมาต่อด้วยวัคซีนเชื้อตายก็สามารถทำได้ โดยฉีดอีก 1 เข็มเท่านั้นโดยต้องห่างจากครั้งแรก 6-12 เดือน