สถาบันวัคซีนแห่งชาติ
ตู้เย็นที่ใช้ในการเก็บวัคซีนควรจัดเก็บวัคซีนเพียงอย่างเดียว ไม่ควรเก็บยาชนิดอื่น เพื่อลดความผิดพลาดในการนำไปใช้ และอาจทำให้เกิดการเสื่อมสภาพของวัคซีนเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิภายในตู้ ที่เกิดจากการเปิดตู้เย็นบ่อยครั้ง
การเก็บวัคซีนแต่ละชนิดในคลังและสถานบริการ ให้ดำเนินการ ดังนี้
- วัคซีนโปลิโอชนิดรับประทาน (OPV) ให้เก็บไว้ที่อุณหภูมิ -15°C ถึง -25°C ทั้งในระดับคลังและในสถานบริการ
- วัคซีนเชื้อเป็นชนิดผงแห้ง ได้แก่ BCG, MMR, MR, JE และ Rota องค์การอนามัยโลกแนะนำว่า ไม่จำเป็นต้องเก็บในช่องแช่แข็ง แต่ให้เก็บในอุณหภูมิ +2°C ถึง +8°C ได้ทั้งในระดับคลังและในสถานบริการ และควรเก็บในกล่องเพื่อป้องกันแสงตลอดเวลา
- วัคซีนเชื้อตาย ได้แก่ HB, DTP, DTP-HB, DTP-HB-Hib, dT, Tdap, JE, HPV, IPV, Influenza และ Rabies ให้เก็บในอุณหภูมิ +2°C ถึง +8°C เท่านั้น (ห้ามแช่แข็ง) ทั้งในระดับคลังและในสถานบริการ
- น้ำยาละลายวัคซีน ห้ามแช่แข็ง
- ในสถานบริการ ให้เก็บในอุณหภูมิ +2°C ถึง +8°C และวางน้ำยาละลายวัคซีนไว้ใกล้กับวัคซีนชนิดเดียวกัน
- ในระดับคลัง ถ้าตู้เย็นช่องธรรมดามีพื้นที่ไม่เพียงพอให้เก็บไว้นอกตู้เย็นได้ แต่ถ้าจะนำไปละลายวัคซีนผงแห้งต้องเก็บไว้ในอุณหภูมิ +2°C ถึง +8°C ประมาณ 24 ชั่วโมงก่อนใช้
- ถาดใต้ช่องแช่แข็งไม่ควรเก็บวัคซีน และตัวทำละลายทุกชนิด แต่สามารถเก็บ Ice-pack หรือ Gel-pack ได้
- ขวดวัคซีนที่เปิดใช้แล้ว ให้จัดเก็บในชั้นเหนือช่องแช่ผัก โดยจัดเก็บในกล่องหรือภาชนะที่สามารถวางขวดตั้งตรง เพื่อป้องกันการปนเปื้อน ทั้งนี้ให้เขียนข้อความระบุให้ชัดเจนว่าเป็นวัคซีนที่เปิดใช้แล้ว และควรวางไว้ด้านในสุดของชั้น
- ควรจัดเก็บวัคซีนไว้ในตะกร้าโปร่งเพื่อให้ความเย็นไหลเวียนได้ทั่วถึง
- วัคซีนที่ไวต่อแสง ให้ใส่ไว้ในกล่องหรือภาชนะที่ป้องกันแสง
- วัคซีนที่ไวต่อความเย็นจัด ควรไว้ตรงกลางของช่องธรรมดา (Refrigerator compartment)
- เทอร์โมมิเตอร์ ควรจัดไว้ตรงกลางช่องธรรมดาของตู้เย็น ชั้นเดียวกับวัคซีนที่ไวต่อความเย็นจัด เช่น HB, DTP-HB, DTP-HB-Hib เพื่อกำกับติดตามอุณหภูมิไม่ให้ต่ำกว่า +2°C
- ติดป้ายชื่อที่ชั้นวางวัคซีน/ภาชนะบรรจุ เพื่อป้องกันการหยิบวัคซีนผิด
- ซองน้ำแข็ง (Ice Pack) ให้เรียงตามแนวตั้ง ให้ฝาปิดอยู่ด้านบน โดยมีช่องว่างระหว่างแผ่น ถ้าความสูงของช่องแช่แข็งไม่มากพอ ให้วางตั้งบนสันด้านข้างแทน
*ไม่ควรวางซ้อนทับกันเป็นชั้น
กรณีตู้เย็นที่มีช่องแช่แข็งอยู่ด้านล่าง หรืออยู่ด้านข้าง ก่อนการจัดเก็บวัคซีนควรมีการดำเนินการดัง ต่อไปนี้
- หลังเสียบปลั๊กตู้เย็นที่บรรจุขวดน้ำมีฝาปิด หรือ Gel-pack เต็มช่องแช่ผัก ให้ปิดตู้เย็นอย่างสนิทนาน 24 ชั่วโมง โดยจัดวางเทอร์โมมิเตอร์ที่ผ่านการเทียบเคียงกันแล้วตรงจุดกลางของแต่ละชั้น ทุกชั้น นานประมาณ 30 นาที แล้วจึงวัดอุณหภูมิ โดยควรวัดอุณหภูมิ 2 ช่วงเวลา ในช่วงเช้าและเย็น หลังจากนั้นให้นำอุณหภูมิของแต่ละชั้นมาหาค่าเฉลี่ย เพื่อหาค่าอุณหภูมิที่เหมาะสมของแต่ละชั้นสำหรับจัดเก็บวัคซีนแต่ละชนิด
- กำหนดให้ชั้นที่มีอุณหภูมิต่ำที่สุดวางวัคซีนเชื้อเป็นทั้งชนิดผงแห้งและชนิดน้ำ ได้แก่ BCG, MMR, MR, JE และ RV ส่วนชั้นที่เหลือให้วางวัคซีนเชื้อตาย ได้แก่ HB, DTP, DTP-HB, DTP-HB-Hib, dT, Tdap, JE, HPV, IPV, Influenza และ Rabies
